Trans cafe’s – een verkenning

Uitgaan. Jarenlang, vóór mijn-coming out, dacht ik dat ik er gewoon slecht in was. Ik ging wel naar feesten maar alleen als vrienden mij meenamen. In hun gezelschap, zette ik niet meer dan drie stappen bij ze vandaan. Zonder hen wist ik niet wat ik met mezelf aan moest. Veel nieuwe vrienden of leuke contacten, maakte ik niet. Achteraf gezien, is het niet zo gek dat ik in dit soort situaties vaak pijnlijk ongemakkelijk overkwam. Ik was namelijk helemaal niet mezelf, leefde in één groot vrouwelijk stereotype. Hoe kan je je openstellen voor anderen als je niet jezelf bent?

transgender en uitgaan —

Ik voel me inmiddels steeds meer thuis in mijn veranderende lichaam, maar val nog altijd over een paar sociale struikelblokken, zoals uitgaan. Naast restanten van gedachten als: ‘Lijk ik niet te dik in…’ en ‘Vinden mensen mij eigenlijk wel leuk?’, zijn er weer enkele bij gekomen: ‘Kom ik wel over als man?’, ‘Ben ik plat genoeg in deze binder?’ en ‘Wat als ik mensen uit mijn vorige leven tegenkom?’.

Mijn nieuwe onzekerheden creëren een nieuwe behoefte: uitgaan in een veilige omgeving, waar ik me als transman op mijn gemak kan voelen. Ik weet dat er gay bars en vrouwencafé’s zijn, dus grote kans dat er speciale bars en cafés voor transen bestaan. Ik besluit dit voor ons tijdschrift te gaan onderzoeken.

Mijn uitgaansavontuur start in Leiden, dé studentenstad van Nederland. In het centrum bevindt zich COC de Kroon. Ik zie de regenboogvlag al van verre wapperen. Het is de eerste zaterdag van de maand. In deze oude jeneverfabriek is vanavond een transcafé, ook bekend als Genderfree Zone: een veilige plek voor alle soorten transgenders (crossdressers, transmannen en -vrouwen, bigenders) plus familie en vrienden.

Ik kom binnen in een nog lege maar gezellige ruimte. Gekleurde kussens tegen een zwart-wit geschilderde muur, donker houten tafels. De barman is druk bezig. Hij stelt zich voor als Kevin Andrew, coördinator van het transcafé, en biedt me een drankje aan.

Kevin vertelt enthousiast over zijn werk voor het COC. Hij is zelf transgender en dat heeft hij hier ontdekt, door gesprekken met bezoekers. ‘Als barman raak ik gemakkelijk met mensen aan de praat. Vaak bieden die gesprekken mogelijkheid voor herkenning. In het transcafé kan je zijn wie je bent, zonder dat iemand je raar aankijkt. Als je ergens hulp bij nodig hebt, kan je hier terecht.” Ik zie een grote glimlach tevoorschijn komen. ‘Op een druk bezochte avond zijn er zo’n vijftien mensen. De laatste tijd komen er vooral vaste bezoekers. We zouden het super vinden, als er nieuwe gezichten bij komen. Ook jongeren zijn hier welkom!’

Sommige mensen vinden aparte LHBT+-uitgaansgelegenheden overbodig: je kan toch gewoon uitgaan en zijn wie je bent, waar je maar wilt? Ik vraag het me af. Voor mijzelf geldt in elk geval dat ik de stap naar reguliere cafés, bars, clubs nog wat groot vind. Hoe zit dat met anderen? Transgender-zijn wordt steeds minder taboe; heeft dat invloed op ons uitgaansleven? Die vraag neem ik mee naar Rotterdam, waar ik de volgende avond een transcafé bezoek.

Dit ‘café’ is net als in Leiden een vaste avond in het COC-gebouw. De ruimte heeft een lichte en moderne sfeer. Het voelt meer als een woonkamer dan een kroeg. Er is ook een keuken, waar mensen druk bezig zijn. Aan de bar ontmoet ik Esther. ‘We hadden in de gaten dat er behoefte was aan een ontmoetingsplek voor transgenders. Omdat er nog niks was hier in de stad, hebben we zelf iets ondernomen. Het begon als een café-avond, maar tegenwoordig organiseren we ook een warme avondmaaltijd. Het samen eten, zorgt voor saamhorigheid. Mensen gaan ook wel buiten het café met elkaar om. Er worden hier goede vriendschappen opgebouwd. Sommige mensen komen en gaan, anderen blijven en worden vrijwilliger.’

Gemiddeld komen er vijftien à twintig mensen op een avond, voornamelijk dertigers. Het transcafé is er ook voor familie, partners en vrienden: voor iedereen die nadenkt over genderidentiteit.

Net als in Leiden, ben ik als transman deze avond in de minderheid ten opzichte van de transvrouwen. Hoe ziet Esther de ontwikkeling van het uitgaansleven voor transgenders? “Ik denk dat de ‘trans-vriendelijkheid’ in het uitgaansleven groeit. Desondanks zien we dat er nog steeds veel behoefte is aan een eigen veilige plek. Wij kennen initiatieven in Nijmegen, Amsterdam, Leiden en Breda, maar ik heb nog niet veel gehoord vanuit het noorden van het land. Ik hoop dat daar nog verandering in komt.’

Na twee avonden uit (alleen!) trek ik de conclusie dat de leeftijd in deze transcafés hoger ligt dan in het reguliere uitgaansleven, en dat het relatief lage aantal bezoekers voor een persoonlijke sfeer zorgt. De zoektocht op internet wijst verder uit, dat zelfstandig draaiende transcafés dun gezaaid zijn. Transcafés huizen zelden in een eigen pand en zijn veelal een onderdeel van het COC. Ook Humanitas faciliteert bijeenkomsten in ontspannen sfeer, maar dan heten deze vaak groepsbijeenkomsten: Mannengroep, Vrouwengroep, Jongerengroep.

In 2014 werd de ‘eerste’ Nederlandse transgenderbar Kalinka geopend in Amsterdam. Initiatiefneemster Beyong Veldkamp van COC’s Trans United (organisatie voor transgenders met biculturele achtergrond) sprak destijds: ‘Veel transgenders voelen zich in andere cafés niet welkom. Er wordt openlijk over je gepraat en gelachen, ook fysiek geweld komt voor’. Kalinka liet het concept van transgenderbar helaas binnen een jaar los, omdat animo vanuit transgender klanten achterbleef. Als oorzaak hiervan is wel aangevoerd dat er te weinig gedaan werd om de club als transgenderbar te promoten. Trans United is verder gegaan met het organiseren van een transgenderavond in het Amsterdamse travestiecafé: Café Lellebel.

Inclusion, het initiatief van TransAmsterdam, organiseert een maandelijkse café-avond in het Manor Hotel. Door de samenwerking met LGTBQ Amsterdam is deze café-avond omgedoopt tot LGBTQ Transgender Café.

De leuke avonden die ik had in Leiden en Rotterdam, maken mij nieuwsgierig naar deze en andere initiatieven die er zijn!

Openingsdata van de transcafe’s/genderfreezones zijn te vinden op de websites van COC Leiden, Transcafe Rotterdam, InClusion TransAmsterdam.

Lees ook Een fetisjplek als safespace.