Trots op je lichaam door sport
Als ik sport voel ik me soepel, sterk en vrij. Bewegen is een manier om de wereld om je heen te vergeten en helemaal op te gaan in het moment. Toch voelt sport voor mij als trans persoon soms oncomfortabel. In welke kleedkamer of bij welk team hoor ik thuis? Hoe zullen andere sporters op mij reageren? Het zijn vragen die me altijd hebben beziggehouden, maar nu mijn lichaam verandert voelen ze urgenter dan ooit. Als ik op zoek ga naar hoe anderen met die vragen omgaan, vind ik vooral veel nieuwsartikelen over transgender atleten in de topsport. Waar zijn alle trans en non-binaire mensen die geen olympische spelen willen winnen, maar gewoon op een fijne manier willen sporten? In dit artikel spreek ik er drie: René(e), Luluh en Romy.
René(e) Karsten, 26 jaar (hen/hun) – acteur bij Live Your Story, medewerker filmtheater
“Ik heb echt alle sporten uitgeprobeerd, maar ik heb het langste gebasketbald. Verder doe ik individuele sporten, zoals fietsen, hardlopen en zwemmen, ook in triatloncombinatie. Ik sport meestal met mijn beste vriendin. Het helpt om te sporten met iemand die je goed kent en waarbij je je op je gemak voelt. Vlak na de middelbare school ben ik met haar naar Barcelona gefietst. Dat je zo’n hele reis fysiek aankan is heel bijzonder. Je fiets een berg op en denkt: ik kan niet meer, maar je kan het tóch.
Sporten is het moment dat ik het meeste uit mijn hoofd kom, het is een hele fijne uitlaatklep. Als ik voorheen zonder binder naar het zwembad fietste kon ik me echt rot voelen, maar in het water was dat weg. Door te sporten kan ik trots zijn op mijn lichaam en ervan genieten om met mijn lijf bezig te zijn. Niet om heel gespierd te worden, maar omdat ik dan de kracht van mijn lichaam zie.”
“Naast mijn werk in een filmtheater ben ik acteur en voorlichter bij theaterstichting Live Your Story, waar we met theater onderwerpen als discriminatie en gender bespreekbaar maken. We hebben o.a. een voorstelling gemaakt met de KNVB waarmee we langsgaan in voetbalkantines en spelen voor de jeugd, trainers en scheidsrechters. Ik speel dan iemand die gestopt is met voetbal omdat die zich daar door transfobie niet thuis voelde. Tijdens mijn studie heb ik zelf ook gevoetbald, maar daar ben ik mee gestopt. Ik voelde me niet meer comfortabel in een vrouwenteam en ik zag mezelf ook niet bij de mannen spelen. Tijdens het spelen van de voorstelling merkte ik dat het me nog steeds raakte. Toen ik stopte met voetbal heb ik dat niet echt met iemand besproken, ik kwam gewoon niet meer. Ik ben er trots op dat ik nu met die voorstelling op allerlei plekken door het land sta voor wie ik ben.”
Zelf heb ik vooral last gehad van wat anderen vinden van in welk team je hoort. Bij de triatlons waar ik aan meedeed waren maar twee categorieën: man en vrouw. Toen heb ik de organisatie gemaild en gevraagd of ze een derde categorie wilde toevoegen en dat is gebeurd. Het is soms jammer dat je je eigen spokesperson moet zijn, maar je creëert wel plek voor jezelf. Je bent niet lastig, je vraagt er gewoon om dat jij ook welkom bent.”
“Als we niet in het systeem passen, dan klopt het systeem niet.”
“In de media gaat het bij sportende trans mensen altijd over cijfers en het manipuleren van de competitie. Nu is de discussie: ‘jullie passen niet in het systeem’. Maar we bestaan en als we niet in het systeem passen, dan klopt het systeem niet.
Er zijn gelukkig ook plekken die veilig en toegankelijkheid zijn voor trans personen, zoals Queer Gym (in Rotterdam), de sportschool van Arie Boomsma (Vondel Gym) en in Utrecht heb je bijvoorbeeld ‘queer boulder nights’.”
“Zelf wil ik ooit nog graag op fietsvakantie in Zuid-Amerika of Cuba. Nu is mijn grote droom om te sporten zonder borsten en dat duurt gelukkig niet lang meer. Ik kijk zelfs uit naar hardlopen, terwijl ik dat niet eens echt leuk vind.”
Iris M. Illari a.k.a. Luluh Bodega, 27 jaar (zij/haar, hij/hem) – ballroomdanser, student en dansdocent
“Ik heb altijd in mijn eigen kamer gedanst, sinds ik een jaar of zeven was. We hadden thuis in Ecuador geen geld voor danslessen, dus keek ik naar de video’s van Shakira. Zij was eigenlijk mijn dansdocent. Tijdens het buitenspelen was ik ook altijd bezig met bewegen en sporten, zoals volleybal en voetbal. Pas toen ik 21 was heb ik mijn eerste echte danslessen gevolgd.”
“Ik doe een opleiding tot docent dans op de AHK (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten). Toen ik op de AHK vertelde dat ik begonnen was met hormonen ging het heel soepel. Ook met mijn klasgenoten was het fijn. We deden in het begin een namenrondje en ik zei mijn naam ‘maar je mag me Luluh noemen’. Iedereen deed dat. Dat was magisch voor mij.
“De norm die zij hebben geleerd is ouderwets.”
Niet de hele danswereld is zo. We hadden bijvoorbeeld twee choreografen uit het werkveld en die waren wat ouderwets. Mijn lichaam paste niet bij het standaard vrouwelijke lichaam, maar ik zei dat ik wilde dansen met de vrouwen. Het mooie vind ik dat je dan een moment creëert waarop zíj gaan nadenken en niet ik. Want de norm die zij hebben geleerd is ouderwets.”
“Ballroomdanser Gaby Vineyard heeft mijn beste vriendin en mij kennis laten maken met vogue en ballroom. We vonden het geweldig, maar het duurde een jaar voordat we naar de eerste les durfde. Ik ben nu drie jaar ballroomdanser en het mooiste aan ballroom vind ik dat het een manier is om verschillende queer communities te leren kennen. En op het podium staan geeft een adrenalinekick.
Ballroom komt uit Amerika, het was een manier voor bruine en zwarte trans mensen om zich te kunnen uiten. Ik voelde al van kinds af aan dat ik meer was dan wat de wereld zag, maar ik drukte het weg. Binnen ballroom hebben femme queens, trans vrouwen, veel status. Mijn beste vriendin kwam er door ballroom achter wie ze was en dat was heel inspirerend voor mij. Ze is twee jaar geleden overleden en een paar maanden later wist ik: ‘I’m a trans body. I’m not gonna deny that.’”
“Soms vind ik het moeilijk dat mijn lichaam verandert, bijvoorbeeld als ik een bh draag. Ik hou niet van bh’s, maar mijn tieten zijn aan het groeien. Als ik dans moet ik over de vloer rollen en dat is oncomfortabel. Maar elke keer als ik dat voel denk ik ook: oké, aight, ik voel wel iets. Mijn transitie heeft me een zekerdere danser gemaakt, maar ik voel me ook een beetje out of shape, omdat ik mijn lichaam weer moet leren kennen. Momenteel draag ik alleen pruiken, daarmee voel ik me fijner en meer mezelf. Als ik aan het dansen ben, stress ik soms: zit mijn pruik nog wel goed?”
Ik geef zelf Vogue Fem lessen. Die dansstijl is echt een expressie van waar je vandaan komt en wat je verhaal is. Pas was ik in Madrid om een workshop te geven. Mensen kwamen verlegen en met hangende schouders binnen, maar toen ze weggingen stonden ze krachtig rechtop. Daar doe ik het voor. Vogue komt van bruine en zwarte mensen, maar onze community is inclusief. Dus alle queer lichamen kunnen voguen.”
Romy Rockx, 31 jaar (hij/hem) – personal trainer en oprichter Queer Gym in Rotterdam
“Vroeger deed ik veel aan theater, waardoor ik niet altijd tijd voor sport had. Ik heb wel fanatiek rugby gespeeld op hoog niveau, maar pas op latere leeftijd. Met fitness ben ik pas begonnen toen ik een personal trainer-opleiding ging doen. Ik had wel eens losse fitnesslessen gedaan, maar ik begreep het niet: waarom doe ik dit? Nu begrijp ik het heel goed: fitness is gewoon spelen, met je lijf en met gewichten. En ik vind spelen heel leuk.
Je wordt met fitness minder geconfronteerd met gender, want je hebt niet te maken met een ‘gegenderd’ team of een competitie. Maar bij fitness of crossfit wordt wel vaak gezegd: ‘Dit is een mannen-barbell en dit een vrouwen-barbell’. De ene is vijftien kilo en de ander twintig. Laten we dat dan gewoon zeggen! Dat soort termen creëert een tweedeling.”
“Er zit een soort masculine experience in liften. Je voelt dat je spieren wat dikker worden. Dat is een hele lichamelijke ervaring die voor mij heel gender affirming is. Eigenlijk vind ik dat nergens op slaan – alsof alle mannen veel spieren hebben – maar toch voelt het zo.
Het is belangrijk dat je tijdens het sporten mag je dragen wat je wilt. Als het voor jou fijn is om drie hoodies te dragen en een enorme slobberbroek, dan mag dat. Je hoeft niet altijd een statement te maken als je je daar niet veilig bij voelt.”
“Ik ben pas in transitie gegaan op mijn 28e en zeker als je in de meer ambivalente fase van je transitie bent, weet je het soms niet meer: moet ik mensen dingen uitleggen? Naar welke kleedkamer moet ik toe? Ik dacht: misschien is er wel een plek voor mensen die trans zijn, maar dat bestond nog niet. Toen heb ik Queer Gym opgezet. Mijn ouders hebben ieder 1000 euro gedoneerd, zodat ik een personal trainer-opleiding kon doen. Via via kwam ik aan een antikraakruimte en toen ben ik begonnen met lessen.
“Progressie is ook dat je minder moe bent of in de supermarkt loopt met je tassen en denkt: hé, dit is makkelijk.”
Het gaat bij Queer Gym over plezier en beweging, in de breedste zin van het woord. Het gaat om vrijheid vinden in je lijf, in plaats van te horen te krijgen dat je niet mee kunt doen omdat je te dik bent of niet snel bent of te femme bent. Dit is jouw lijf en iedereen kan sterker worden. Echt iedereen! Progressie is niet alleen elke week zwaardere gewichten gebruiken. Progressie is ook dat je minder moe bent of in de supermarkt loopt met je tassen en denkt: hé, dit is makkelijk.
Er zijn wel eens periodes geweest dat ik weinig heb bewogen en dat waren hele ongelukkige periodes in mijn leven. Ik weet dat als ik sport, ook al is het maar tien minuten, ik beter in mijn lijf zit. Als je je niet goed voelt of je moet lang wachten op dingen, dan heb je in ieder geval gesport op een dag. Dus het is een basisbehoefte, maar dat mag je ook gewoon leuk maken voor jezelf.”