Wij creëren onze eigen legacy

Amber Vineyard over de Nederlandse ballscene

Ballroom is een subcultuur die binnen de Latinx- en Afro-Amerikaanse gay- en transgemeenschap in New York is ontstaan, als een underground uitlaatklep en trainingsmethode. Binnen de ballroomcultuur ligt de nadruk op het vieren en ruimte innemen van de deelnemers, een subversie van een samenleving waar zwarte en gekleurde trans- en queerlichamen gemarginaliseerd worden. De jaren ‘80 worden beschouwd als de hoogtijdagen van de moderne ballroom cultuur, de oorsprong vond al een eeuw eerder plaats.

Voguing, een expressievorm uit de ballroomcultuur, trekt in Europa steeds meer jonge mensen aan. Ook buiten de lhbtiq-gemeenschap. De populaire Netflix-serie Pose lijkt de belangstelling voor balls in Nederland te hebben aangewakkerd, maar in feite is deze is al jaren groeiende. Amber Vineyard is bekend als de drijfkracht hierachter. In 2013 organiseert zij haar eerste ball in Rotterdam en twee jaar later richt zij House of Vineyard op. Volgens de bevlogen choreograaf, docent en ondernemer heeft het organiseren van balls anno 2020 nog dezelfde functie en noodzaak als tijdens de beginjaren.

Tekst: redactie, Fotografie: Jasmine de Vries

Wat zijn balls: feestelijke samenkomsten waarbij de deelnemers in verschillende performancecategorieën in de naam van hun house met elkaar de competitie aangaan. Een jury beoordeelt hoe een deelnemer zich presenteert binnen een bepaalde categorie. De categorieën gaan over seksualiteit en gender, en de mannelijke en vrouwelijke expressies daarbinnen. Bijvoorbeeld de categorie Butch Queen Vogue Femme is bedoeld voor gaymannen die vrouwelijke expressie ‘lopen’. Drag gaat over parodiëren van traditionele genderrollen en Realness draait juist om het zo goed mogelijk aanpassen aan de overheersende cisgenderheteronorm. De ballroomcultuur gaat verder dan deze wedstrijden. De lhbtiq-deelnemers sluiten zich aan bij een mentor die de leiding heeft over een collectief of ‘house’. De houses zijn ontstaan uit behoefte aan veilig onderdak en als vervanging van het contact met de oorspronkelijke familie. Deze chosen family kent een lange traditie binnen de lhbtiq-gemeenschap en onder raciale minderheden in Amerika. De battles tijdens de balls gaan tussen individuen en tussen de houses.

Als mother van House of Vineyard heeft Amber eenentwintig kids onder haar hoede.

‘Ik heb met ieder kind een eigen band. Het opnemen van een nieuw lid binnen de familie is een proces gebaseerd op gevoel. Je kunt het vergelijken met een kind adopteren. In het begin van House of Vineyard besliste ik hier alleen over, ik was echt een single mother. Nu bespreek ik het regelmatig met de kids en father Ellie. Ik vraag of zij iemand op het oog hebben. Omdat de familie steeds groter wordt, verandert de energie. Ik zie het als mijn verantwoordelijkheid om die in balans te houden.

Toen ik House of Vineyard oprichtte, kreeg ik veel tegenwind vanuit de Amerikaanse scene. ‘European houses don’t count’ is het idee dat er leeft. Er zijn grote Amerikaanse houses die chapters hebben in Europa, met lokale mothers en fathers die hier kids rekruteren. De verschillen: Zij hebben in dertig jaar een legacy opgebouwd, wij staan nog aan het begin; Wij reflecteren de samenleving in dit land anders.

Er zijn maar enkele echte Europese houses: House of Vineyard, House of LaDurée in Parijs en er is er een aan het opstarten in Spanje. Dit is goed, wij maken hiermee een statement: elk land heeft zijn eigen struggles, zijn eigen verhalen. Wij zijn niet allemaal hetzelfde als New York.

Wat betekent het dat ballroom steeds populairder wordt?

Amber: ‘Er is veel gaande waarbinnen ik mijn koers moet zien te bepalen. Veel mensen die nu voor het eerst in de ballroom komen, schrikken: “Oh My God, wat veel regels en het is zo binair!? En waarom lopen transvrouwen niet in de Womens-categorie?”

Je moet weten: Ballroom is een andere wereld. We drijven de spot met de maatschappij. In de realiteit staan zwarte trans vrouwen helemaal onderaan de sociale ladder. Maar in ballroom bevind je je als vrouw met transervaring en van kleur aan de top, dan ben je een celebrity! We zeggen niet ‘trans vrouw’, maar ‘femme queen’. Dus als je een Femme Queen-categorie gaat lopen, bijvoorbeeld Femme Queen Realness, dan staat de hele zaal op.

Als je dit niet begrijpt, kan het er problematisch uitzien ja. Omdat ballroom een spiegel van de maatschappij is, is het super-binair. In de jaren ‘80, moest je opgaan in het geheel. Onzichtbaar zijn om te overleven. De categorie Realness ging over overleven. De jury was eigenlijk de samenleving. Je werd beoordeeld op of je er ‘echt’ uitzag, oftewel of je de rol van cishetero goed genoeg speelde. Voor veel femme queens gold dat zij Realness gingen lopen, omdat ze wilden solliciteren voor een baan. Dat is hard! Het creëert een dikke huid. Als je tienen kreeg van de juryleden betekende dat dat je veilig thuis kon komen na de ball.

Er is nu veel discussie over Realness. Men zegt: “We hebben Realness niet nodig, het gaat erom dat we vrouwelijkheid performen, we zijn allemaal fluïde”.

Dat klopt natuurlijk, maar wat mij betreft is Realness heel belangrijk als commentaar, en gaat het nog steeds over veiligheid, vooral van transvrouwen. Er zijn nog steeds landen waar je keel wordt doorgesneden als je er niet ‘real’ uitziet. Ik bedoel dus dat de categorie Realness de functie van kritiek uiten heeft en niet dat je in onze gemeenschap als trans vrouw alleen legitimiteit hebt als je ‘real’ bent.

Hoe gaat dat, ‘Realness lopen’?

Amber: ‘Neem de subcategorie Schoolgirl Realness. Dan zie je eruit als een jong meisje dat naar school gaat. Naar wat voor school ga je? Wat voor soort meisje ben je? De jury vraagt bijvoorbeeld: “Wat heb je in je tas?” Ze willen je nagels zien, of je huid zacht is. Dus dan doen die meisjes zo van (gebaart sierlijk met de hand langs het gezicht) ‘I’m flawless’. Dus die moves (ze maakt vogueing handgebaren) betekenen ‘My adamsapple is gone’, ‘Look at this profile’, ‘My jawline is excentric’, ‘Cheeckbones hunny!’, ‘See my face’. Ze demonstreren zichzelf aan de jury. Het is allemaal taal.’

Is jouw koers als mother of the House of Vineyard behoudend of grensverleggend?

Amber: ‘Ik vind dat er in de ballscene soms te weinig nagedacht wordt over het doel ervan, daarin ben ik behoudend: ballroom is niet gelijk aan entertainment. We zijn wereldwijd nog lang niet zover dat ieders bestaan geaccepteerd wordt.

Net zo belangrijk vind ik het om te reageren op wat er in de maatschappij leeft. Dat betekent dat er soms nieuwe regels bedacht moeten worden. Een voorbeeld is de komst van Thorn. Toen ik hen ontmoette was hen zichzelf nog aan het ontdekken. Ik zag een heel mooie spirit en voelde een goede connectie dus ging ik met hen werken. Op dat moment miste ik een categorie voor butch lesbiennes en non-binaire personen. Ik vond, als een Butch Queen (homoman) verschillende categorieën krijgt om zijn vrouwelijke kwaliteiten te laten zien, waarom kan het dan niet ook andersom?

Ik stelde Thorn voor om samen een nieuwe categorie neer te zetten. En nu is Thorn hét gezicht van Lion Babe: de eerste non-binaire categorie voor mannelijke expressie, in de ballroom scene wereldwijd. Alle landen pikken het nu op.

Ik heb sterk het gevoel dat wij onze eigen legacy kunnen creëren. Daar werk ik hard aan. Mijn doel was om House of Vineyard nog voor 2020 te representeren op een ball in New York. Dat hebben we gedaan en daar zijn we tegen mijn verwachting in meteen groots aangekondigd en dus erkend.

En laatst op het jaarlijkse True Colors nieuwjaarsfestival in uitverkocht Paradiso: het moment dat House of Vineyard werd aangekondigd ging het publiek helemaal uit z’n dak. Wij pakten het podium, niet alleen met de House maar ook met onze jonge leerlingen. Die waren half in tranen, ze hadden zich nooit kunnen voorstellen om daar te performen… Dat was heel bijzonder. Echt heel mooi om te zien.’