Beeldvorming van bestaansrecht

Het is zaterdagochtend 8 februari 2025, ik fiets nog half slapend naar de dansschool om een balletles te volgen. In mijn ooghoek zie ik posters van een nieuwe kinderfilm in de bushokjes hangen. Op de terugweg bekijk ik de posters beter en zie dat ze voor de film Juffrouw Pots zijn, met Tygo Gernandt als Juffrouw Pots. Binnen een seconde voel ik een ontploffing van woede, machteloosheid en verdriet. Zo’n sterke reactie op een stomme film poster, die komt ergens vandaan.

De film

Eenmaal thuis verdiep ik me in de film. Volgens producent Independent Films gaat de film over leerlingen Kaya en Simon. “Ze kunnen meteen al niet met het vreselijke mens overweg. En nog erger: ze vertrouwen de nieuwe lerares voor geen cent. (…) Wie gaat dit duel winnen?” Dit verklaart niet waarom een cisgender man de rol van een vrouw speelt. Een negatieve recensie over de film geeft meer inzicht. Het titelpersonage blijkt niet echt een vrouw, maar een mannelijke nachtinbreker in vermomming als schooljuf. Waarom is de inbreker vermomd als juf en niet als meester? Een poging tot komedie, zoals we die al in films als Mrs. Doubtfire (1993) hebben gezien. Ik had hoop dat we inmiddels voorbij deze schadelijke trope waren, maar blijkbaar niet. Dus laat mij anno 2025 nog eens uitleggen waarom een film als deze problematisch is, juist nu.

Comedie?

Dat het schadelijk is voor trans mensen als trans rollen door cisgender acteurs worden gespeeld, is gelukkig steeds meer bekend. Als bijvoorbeeld een trans vrouw door een cis man wordt gespeeld, is de beeldvorming dat trans vrouwen eigenlijk mannen zijn. Dit draagt bij aan transfoob gedachtegoed, wat vergaande gevolgen voor de trans community heeft. Bij films als Juffrouw Pots gebeurt iets soortgelijks. Een man doet zich voor als vrouw met als doel een absurdistisch komisch effect. In een maatschappij met genderongelijkheid waarbij mannen dominant zijn, is het immers absurd en bespottelijk als juist zij een vrouw ‘nadoen’; iemand die wordt gezien als man met wat wordt gezien als een vrouwelijke expressie is gek en grappig. Dit is schadelijk voor queer, trans, gender- en sekse diverse mensen die ook zo worden gezien en daarmee als absurd worden weggezet. 

Drag?

Een man die doet alsof hij een vrouw is, is dat niet gewoon een Drag Queen? Nee, er is een belangrijk verschil. Drag is een vorm van zelfexpressie waarbij iemand speelt met genderrollen, vaak om gendernormen te bevragen. Op het moment dat een acteur een man speelt die zich voordoet als vrouw, is er geen sprake meer van zelfexpressie, maar wordt ingezet op absurditeit voor komisch effect. Er zijn ook films waarbij een vrouw zich voordoet als man en genderongelijkheid meestal wordt bevraagd. Dankzij het patriarchaat worden deze verhalen echter niet als komisch gezien en zijn er hier een stuk minder van. Verhalen over mannen die zich voordoen als vrouw krijgen helaas tot op de dag van vandaag dus wel een platform. Zeker als deze mannen zich vermommen als vrouw om te verbergen dat ze slechte dingen doen, zoals diefstal in het geval van ‘juffrouw Pots’. 

Transfoob gedachtegoed

Het is dus niet alleen een man die zich voordoet als vrouw (wat mensen die als zodanig gezien worden belachelijk maakt) maar een slechte man die vrouwelijkheid als een vermomming gebruikt. Deze beeldvorming sluit aan bij de misinformatie die met transfoob gedachtegoed wordt verspreid. Zij redeneren dat trans vrouwen eigenlijk mannen zijn die zich voordoen als vrouwen om zo vrouwenruimtes binnen te dringen om vrouwen (seksueel) aan te vallen. Een man heeft daar geen vermomming voor nodig. Ook zouden mannen in transitie gaan om de vrouwensport te ‘infiltreren’. Deze angsten zijn natuurlijk compleet ongegrond. Waarom zou een man een moeilijke en dure transitie doorlopen om binnen de vrouwensport te kunnen winnen? Welke voldoening zou een man daaruit halen? Daarnaast laat recent onderzoek gefinancierd door het Internationaal Olympisch Comité zien dat trans vrouwen fysiek in het nadeel zijn ten opzichte van cis vrouwen. 

Negatieve beeldvorming

Helaas krijgt negatieve beeldvorming en misinformatie de afgelopen jaren een steeds groter platform. De gevolgen voor queer, trans, gender- en sekse diverse mensen zijn de afgelopen weken pijnlijk zichtbaar geworden. Rechtse politici en andere invloedrijke mensen gebruiken onder andere deze gemeenschap als zondebok om aan de macht te blijven binnen het kapitalisme. Het verband tussen anti-trans gedachtegoed en het kapitalisme verdient een eigen artikel, dus voor nu houd ik het bij de invloed van beeldvorming. Trump en de miljardairs die naast hem staan zijn het duidelijkste actuele voorbeeld van deze invloed. Ze hebben de anti-genderbeweging aangewakkerd door met misinformatie angst te zaaien. Angst voor genderdiverse mensen en andere gemarginaliseerde groepen zoals BIPOC en vluchtelingen is de grootste strategie die is ingezet tijdens zijn politieke campagne en heeft genoeg stemmen opgeleverd voor een tweede Trump termijn. Zelfs ondanks de 34 aanklachten waar hij schuldig aan is bevonden, over absurd gesproken.

Trans-rechten USA

Tijdens de eerste weken van zijn tweede termijn bleef Trump de aanval op trans mensen inzetten. Zo zou een helicopter crash de schuld zijn van een transgender piloot, maar het bleef niet bij valse beschuldigingen. Trump ondertekende meerdere executive orders om trans vrouwen te verbannen uit vrouwensport. Daarnaast onderneemt de Trump administratie initiatieven om trans mensen te beperken in hun mogelijkheid om papieren te wijzigen en door hun toegang tot medische zorg, toiletten en kleedkamers te ontzeggen. Trump sprak uit dat er alleen nog maar mannen en vrouwen zijn en dat dit vaststaat bij de bevruchting van de eicel. Dit is niet alleen een aanval op trans en nonbinaire mensen, maar gaat compleet voorbij aan het bestaan van mensen met een intersex ervaring. Ironisch maakt deze definitie alle cisgender mannen, trans mannen en alle trans vrouwen, cisgender vrouwen. Biologisch gezien beginnen alle embryo’s namelijk als vrouwelijk en treedt seksedifferentiatie pas op na 6 tot 7 weken. 

Invloed beeldvorming

Naast nieuwe initiatieven die het bestaansrecht van trans, intersekse en nonbinaire mensen ondermijnen, worden ook oude wetten die het leven van deze mensen bevorderden teruggedraaid. Overheidsinformatie over gender is verwijderd en in Amerikaanse staten zijn duizenden boeken over lhbti+-ers verbannen uit scholen en bibliotheken. Voormalig Trans Magazine redacteur Tammie Schoots ziet een vergelijking met nazirethoriek. De controle over de beeldvorming van gender en sekse diverse mensen en de inperking van hun bestaansrecht die uit negatieve beeldvorming volgt is schrikbarend. Dat de wereld stilzwijgend lijkt toe te kijken terwijl dit gebeurt is zorgwekkend en om als trans nonbinair persoon onder een radicaal rechts kabinet te leven is eng. Want ook Wilders spreekt over ‘genderwaanzin’ en ook hier staan trans zorg en trans rechten onder druk. 

Verantwoordelijkheid

De vrijheid en veiligheid van gender- en sekse diverse mensen staat internationaal onder druk en tegelijkertijd wordt er geld uitgegeven aan een verhaal over een inbreker vermomd als juf. Dat geld had ruimte kunnen maken voor een verhaal wat gendergelijkheid en de acceptatie en emancipatie van gender- en sekse diverse mensen bevordert. Binnen deze community zijn genoeg schrijvers, regisseurs, acteurs, en andere makers die een leuke en goede kinderfilm hadden kunnen maken. Dus ja, ik ontplof van woede, machteloosheid en verdriet over een stomme kinderfilm, want beeldvorming is een verantwoordelijkheid. En als het gaat om mijn community en die van elke andere zondebok, dan faalt de mainstream media. Maar ook ik kan verhalen vertellen en platforms als Trans Magazine bieden daar wél ruimte voor.