De helende kunst van tatoeages

Door Loek Derks

Mijn naam is Loek Derks, 23 jaar, trans man, en ik zet me in voor de LHBTQIA+ gemeenschap door het bieden van een LHBTQIA+ inclusieve en veilige tattooshop genaamd Loek At Tatt. Daarnaast heb ik onderzoek gedaan naar trans personen en de therapeutische werking van tatoeages voor mijn studie Beeldende Therapie en geef ik gastlessen en lezingen over gender en seksualiteit.

Ik wil jullie graag meenemen in mijn verhaal: waarom ik een safe space tattooshop heb opgezet, waarom zo’n inclusieve shop zo belangrijk is en vooral wáárom tatoeages therapeutisch werken!

Hoe is Loek At Tatt ontstaan?

Uit mijn eigen ervaring weet ik dat het lastig is om een tattooshop te vinden die helemaal voldoet aan je behoeften: zowel de juiste stijl van de tatoeëerder, als een klik met de tatoeëerder, als een fijne omgeving. Een plek waar je je op je gemak voelt ongeacht je genderidentiteit of seksualiteit. Door de jaren heen heb ik een flink aantal tattooshops bezocht en ben ik door veel artiesten getatoeëerd. Ik merkte hierbij dat lang niet elke shop even accepterend of toegankelijk is. Zo boden sommige shops weinig tot geen privacy, was er niet altijd ruimte voor mijn verhaal of werd dit weggewuifd. In tattooshops waar meerdere artiesten werkten merkte ik vaak dat er vooral onderling contact was tussen de artiesten als collega’s, waardoor de focus op mij als klant eigenlijk weg was. Ik vind het zelf juist erg belangrijk dat je, wanneer je een tattoo laat zetten, de ruimte voelt om je gevoelens met de artiest te kunnen delen als je hier behoefte aan hebt. Ook werd mij al snel duidelijk dat sommige tattooshops de voorkeur geven aan mensen met specifieke lichaamstypes of huidskleuren, vooral bij het plaatsen van foto’s op hun social media.

Deze ervaringen hebben mij aan het denken gezet: waarom is het niet vanzelfsprekend dat iedereen, ongeacht gender, seksualiteit, kleur, afkomst, enzovoort, zich veilig voelt wanneer die een tattooshop binnenloopt?

Uit onderzoek van onder andere Yuen en Thompson (2018) is gebleken dat er in veel tattooshops over de hele wereld nog een zogenaamde ‘machocultuur’ hangt. Ook al zijn er ook positieve ontwikkelingen, toch hangt er nog vaak een homofobische, racistische en seksistische sfeer in shops, waardoor het voor veel mensen geen veilige plekken zijn.

Dat iemand zich veilig en op hun gemak voelt, is voor mij het allerbelangrijkste. Het helpen van mensen heeft bij mij dan ook altijd vooropgestaan, zowel in mijn werk als tijdens mijn opleidingen. Zo was ik eerst van plan om de zorg in te gaan, maar na het afronden van de opleiding Maatschappelijke Zorg bleef mijn creatieve kant toch kriebelen. Om mijn passies voor werken met mensen en kunst te combineren ben ik gestart met de opleiding Beeldende Therapie. Hier vond ik dan uiteindelijk ook de overeenkomsten tussen tatoeages en beeldende therapie. Toen wist ik dat ik daar mijn energie in wilde steken en nu creëer al bijna 5 jaar een fijne omgeving voor iedereen om een tattoo te laten zetten.

Ik vind het erg belonend werk om mensen een uniek stukje kunst mee te kunnen geven op hun huid en te kunnen zien wat voor verschil ik hiermee kan maken, door hen bijvoorbeeld te helpen iets af te sluiten of juist een overwinning te vieren. In mijn ogen werken tatoeages enorm therapeutisch.

Wat is beeldende therapie?

Concreet gezien is beeldende therapie een laagdrempelige manier voor personen om (heftige) ervaringen te verwerken. Emoties of gevoelens onder woorden brengen kan soms lastig zijn, daarom is het voor veel mensen makkelijker om zich visueel uit te drukken. Door middel van beeldende materialen zoals klei, verf, potloden en dergelijke kunnen bewuste en onbewuste gedachten en gevoelens tot uiting komen.

Van dit beeld kun je een permanente versie maken door het te laten tatoeëren. Die tatoeages kunnen staan voor kracht, verwerking, verlies, overwinning of een nieuw begin.

Onderzoek beeldende therapie en tatoeages

Veel mensen nemen tatoeages met een specifieke betekenis of verhaal, bijvoorbeeld als afsluiting van een hoofdstuk uit hun leven, het verwerken van een heftige ervaring, het doorgaan van een rouwproces of juist als overwinning en een nieuw begin.

Uit mijn eigen onderzoek is naar voren gekomen dat tatoeages een therapeutische werking hebben. Je neemt namelijk bij het laten zetten van een tatoeage bewust controle over je lichaam en hoe dit eruit ziet. Dit creëert nieuwe emotionele kracht die er vóór de tatoeage nog niet was, wat een positief effect heeft op je gemoedstoestand en zelfbeeld.

Daarnaast blijkt dat personen die in hun verleden te maken hebben gehad met problemen in hun mentale gezondheid, ziekte, trauma en andere invloedrijke gebeurtenissen een gevoel van herstel ervaren door een tatoeage te laten zetten. Zij voelen zichzelf hierdoor sterker in hun identiteit en kunnen het beeld van de tatoeage gebruiken voor kracht en motivatie.
Zo zie ik veel trans mensen in mijn shop die de behoefte hebben om hun transitieproces af te sluiten met een tatoeage, als een symbool van overwinning of door het een stukje van hun levensverhaal te laten weergeven. Tevens is er veel behoefte vanuit trans personen om een tatoeage te nemen tijdens de wachttijden van hun transitietraject om zo de controle over hun eigen lijf te behouden en hun lijf meer overeen te laten komen met hoe ze zich voelen en willen uiten. Hierdoor zou je dysforie dus kunnen verminderen. Het is dus niet alleen ter decoratie, maar ook ter verbetering van je zelfbeeld. Ook is het hele tatoeëringsproces een manier om tijd te nemen voor jezelf en je bewust te worden van je eigen lichaam. De tatoeage wordt hierin dan ook door de persoon gebruikt als medium om dichter tot hun ervaringen of gevoelens te komen.

Waarom is een safe space belangrijk?

Het is van belang dat je jezelf kan zijn en je je op je gemak voelt waar je ook bent. In een tattooshop is dit vooral belangrijk, omdat je iets permanent laat aanbrengen, waarbij je niet alleen de tatoeage voor altijd met je meedraagt maar ook de gehele ervaring.

Je stelt je kwetsbaar op, omdat je de controle loslaat over je eigen lichaam. Hierbij moet je de tatoeëerder kunnen vertrouwen. Als je je op je gemak voelt bij een tatoeëerder, kan je gemakkelijker je grenzen en wensen aangeven. Bijvoorbeeld wanneer je het spannend vindt en graag rustig aan wilt doen, de plaatsing van de tattoo anders wilt, of als je een pauze nodig hebt. Daarnaast, wanneer er gevraagd wordt naar je voornaamwoorden aan het begin van de sessie of tijdens de bespreking van het ontwerp, is er al minder onzekerheid over het feit dat iemand je misschien verkeerd aanspreekt. Op al deze manieren probeer ik als artiest mensen op hun gemak te stellen en te behandelen zoals zij dat fijn vinden. Als er namelijk op deze manier rekening met iemand wordt gehouden en er ruimte is voor hun behoeften, gaan ze een stuk rustiger de sessie in.

Een ander aspect wat bij mij persoonlijk een grote rol speelt bij het laten zetten van een tatoeage is de mate van aanwezige prikkels. Ik ben zelf vrij prikkelgevoelig en wanneer ik me in een grote shop bevind met veel artiesten, klanten, harde muziek en een sowieso al onbekende omgeving, raak ik snel overprikkeld. Dit beïnvloedt mijn ervaring enorm en juist daarom vind ik het zo belangrijk dat ook personen die prikkelgevoelig zijn een plek hebben waar zij in alle rust getatoeëerd kunnen worden. Ook motiveer ik klanten om hun prikkels zelf te reguleren door gebruik te maken van stim toys of het kiezen van eigen muziek. Deze behoefte had ik zelf bij het nemen van tatoeages heel erg en ik merkte dat ik minder rustig in de tattoostoel zat omdat ik deze opties niet had.

Daarnaast is het voor personen wiens lichaam er niet volledig normatief uitziet volgens de gemiddelde Nederlandse maatstaven (operaties, gewicht, littekens, enz.) soms lastiger om zich op hun gemak te voelen, mede door de onwetendheid over minder normatieve lichamen in de huidige tattoowereld. Zo is mij meerdere keren tijdens het laten zetten van een tatoeage gevraagd waar mijn littekens vandaan kwamen. Wanneer ik dit uitlegde, kreeg ik intieme vragen over mezelf en mijn transitie terwijl ik mij niet op mijn gemak voelde om deze vragen te beantwoorden. Wanneer je je niet op je gemak voelt in een tattooshop, kan je veel spanningen opbouwen in je lichaam en hoofd en het idee hebben dat er over je grenzen wordt gegaan. Dit soort gevoelens kunnen een negatieve invloed hebben op de algehele tatoeage ervaring en dat probeer ik als artiest juist te voorkomen. Omdat ik als tattoo artiest erg open ben over mijn transidentiteit en weet wat voor vragen of onderwerpen lastig kunnen zijn, kunnen klanten er gerust op zijn dat er niet over hun grenzen wordt gegaan, maar er wel een open sfeer is waar eventuele verhalen over transitie, operaties en voornaamwoorden laagdrempelig gevoerd kunnen worden. Het feit dat niet alle tattooshops dit momenteel bieden laat dan ook zien waarom een laagdrempelige, accepterende en inclusieve sfeer in de tattooshop zo belangrijk is om te creëren.

Wat hoop ik te bereiken in de toekomst?

Ik streef ernaar de connectie tussen kunst, therapie en tatoeages te verduidelijken en bekender te maken voor het bredere publiek. Ik hoop dat ik het stigma op tatoeages en de hedendaagse tattoocultuur kan verminderen en een voorbeeld kan zijn voor andere shops als het gaat om inclusiviteit. Door mijn passies voor beeldende therapie en kunst te combineren hoop ik dat mensen tatoeëren meer als therapie gaan zien en inzien dat tatoeages voor iedereen wat kunnen betekenen en mensen kunnen helpen in het dagelijks leven.

Iets wat ik zou willen veranderen in de tattoowereld van de toekomst is het verschuiven van de focus van het eindproduct, dus de tatoeage, naar juist de algehele ervaring, het verhaal om de tatoeage heen en de weg er naartoe. Ik wil meer connectie met de klant creëren door de ontwikkeling van het beeld en het verhaal van de persoon meer in acht te nemen.

Tot slot wil ik mensen graag laten zien dat het hele tattooproces erg waardevol en mooi kan zijn, in plaats van spannend of intimiderend. Wanneer je nog niet altijd gezien wordt voor wie je bent, en je bijvoorbeeld nog op de wachtlijst van een genderkliniek staat, stel je jezelf erg kwetsbaar op en kan dit een hogere drempel vormen om naar een tattooshop te gaan. Dit is natuurlijk jammer, omdat een tatoeage je juist veel kan bieden op zowel lichamelijk als mentaal vlak.

Aan de lezers: hoe heb jij je tatoeage-ervaring beleefd? Wat had je graag anders gewild? Deel het met ons!