What a Genderful World! in Rotterdam

Dit is een review van deze tentoonstelling in 2020 in Amsterdam

Daar sta ik dan als non-binaire cultuursnuiver in een van de mooiste musea van Nederland. Het is jaren geleden dat ik voor het laatst het Tropenmuseum van binnen zag, maar een tentoonstelling met de naam ‘What A Genderful World’ mag ik natuurlijk niet aan me voorbij laten gaan.

Als ik de trap op loop, valt me als eerste op dat de ruimtes spaarzaam verlicht zijn. Hier en daar hangen felle spotlights. Het geeft de statige zalen een hedendaagse uitstraling. Door die spaarzame verlichting moet ik soms wel érg dicht bij een bordje gaan staan om de informatie erop te kunnen lezen. Praktisch of niet, de schaduwachtige ruimtes lijken de bezoeker op een ontdekkingsreis mee te nemen: bij sommige vitrines moet ik op een knopje drukken om de belichting te activeren. Op die manier is het in de schaars verlichte ruimten bijna niet mogelijk vooruit te kijken naar de dingen die gaan komen.

Het Tropenmuseum brengt wereldculturen in beeld, waarbij het menselijke verhaal centraal staat. De tentoonstellingen laten universele menselijke thema’s zien. Zo’n thema is het begrip ‘gender’. De tentoonstelling ‘What a Genderful World’ geeft een indruk van de manieren waarop verschillende culturen met gender omgaan en confronteert de bezoeker met de manier waarop die zelf naar gender kijkt.

Naarmate ik verder loop door de tentoonstelling, ontdek ik meer over de betekenis van gender en over de uitingsvormen ervan in verschillende culturen: Samoaanse fa’afafines, Albanese burneshas, Zapoteekse muxes, Native American two-spirit mensen, en Zuidoost-Aziatische hijra’s komen voorbij. Hier wordt duidelijk dat de expositie vooral is samengesteld voor mensen die nog onbekend zijn met het onderwerp gender en met de manieren waarop verschillende culturen over de hele wereld dit begrip invullen. Dat is natuurlijk niet erg, maar voor de meer ervaren genderavonturier mist de tentoonstelling daardoor soms diepgang.

In de borstenballenbak vind ik de boei ‘Breasts don’t define me’

Ik blijf in dezelfde ruimte. Daarin hangen ook twee gigantische emoji-boksballen: de een in de vorm van een aubergine, de ander in de vorm van een taco. Iedereen die thuis is in de dubbelzinnige online emoji-taal, snapt dat het hier gaat om een penis en een vagina. Ik word uitgenodigd mijn kracht te testen door een paar bokshandschoenen aan te trekken en een mep tegen een van de bungelende emoji’s te wagen. Ik kan dit interactieve element wel waarderen, maar de ruimte is klein, en als een groep enthousiaste basisschoolkinderen op de boksballen losgaat, breng ik mezelf snel in veiligheid.

Voor mij is ‘De zee van objectivering’ van That Lady Thing een hoogtepunt. Het is een borstenballenbak met kleine ronde borsten in plaats van plastic ballen. Ik word uitgenodigd in de ballenbak plaats te nemen en met een van de reddingsboeien te poseren. Op de reddingsboeien staan verschillende teksten. Welke tekst boeit mij? Ik zoek tussen de boeien. ‘Breasts don’t define me.’ Ik vind het tof dat ik juist dat statement tegenkom, want in mijn eigen ontdekkingstocht naar mijn genderidentiteit komt ‘En je borsten dan?’ regelmatig voorbij. Alsof die borsten me minder non-binair maken. Voor mij doen ze niets af aan mijn non-binaire identiteit.

Daar hangt de zanger van Aerosmith, die ik altijd het label had opgeplakt van ‘man’

Als ik weer uit de borstenballenbak ben geklommen, vervolg ik mijn ontdekkingsreis. Ik kom in een knalrode zaal met lange doeken, die in een cirkel van het plafond omlaag hangen. Op de doeken staan enorme foto’s van celebrities. Onder iedere foto hangt een ander doek met een quote van die persoon over gender. Sam Smith, die in 2019 als non-binair uit de kast kwam. Conchita Wurst, de Eurovisie-winnares met de baard. De gebruikelijke celebs die je ziet als het overgender gaat. Maar er hangt ook een doek met daarop een meer-dan-levensgrote foto van Steven Tyler: de zanger van Aerosmith. Stevens uitspraak? ‘I’ve been misquoted in saying that I’m more female than male. Let me set the record straight – it’s more half and half.’ Steven Tyler lijkt met gender te spelen. Hoewel ik graag het denken in hokjes loslaat, had ik deze ruige rocker nooit een ander label opgeplakt dan dat van ‘man’. Het is verfrissend en confronterend te ervaren dat ook ikzelf vooroordelen heb op het gebied van gender.

Bij de tentoonstelling is een podcast gemaakt door onderzoeksjournalist en podcaster Zoë Papaikonomou. In vijf afleveringen voert Papaikonomou gesprekken met experts over genderbasics, opvoeding, media, werk en seksualiteit. Lees en beluister Podcast over wereldwijde gendervraagstukken!

De ontdekkingsreis eindigt in een donker zaaltje met zes scherp uitgelichte panelen in regenboogkleuren. Die bestrijken de hele wand. Op ieder paneel staat in hoofdletters een vraag. Daaronder krijgen bezoekers de ruimte een briefje te hangen waarop ze hun eigen antwoord op die vraag hebben geschreven. Ik ga de vragen langs en probeer zelf antwoord te geven voordat ik mijn blik op de briefjes laat vallen.

De tentoonstelling What A Genderful World bevat nog veel meer moois dan de dingen die ik heb beschreven. Het is een ontdekkingsreis voor onervaren genderavonturiers, maar is ook zeker de moeite waard voor doorgewinterde genderontdekkers. Dingen die mij zijn bijgebleven, maken op jou misschien helemaal geen indruk. En wat op mij als vanzelfsprekend overkomt, is voor jou misschien gloednieuw. Ga dus vooral zelf op onderzoek uit in het Tropenmuseum!

De tentoonstelling is nog tot 3 januari 2021 te bezichtigen.