Lichamen voorbij de binariteit

In januari publiceerde docent Laurens Buijs een opiniestuk in Folia, een aan de universiteit gerelateerd tijdschrift. In dit opiniestuk noemt hij non-binariteit een lege hype. Sindsdien heeft hij zijn platform als sociaal wetenschapper herhaaldelijk gebruikt om hatelijke opmerkingen tegen non-binaire personen te publiceren. De non-binaire gemeenschap van de Universiteit van Amsterdam besloot zich uit te spreken en te pleiten om van de Universiteit van Amsterdam een veiligere ruimte te maken voor non-binaire personen. De huidige debatten aan de universiteit gaan echter over  academische vrijheid. Ondanks het belang van dat onderwerp overschaduwt het soms de geleefde werkelijkheid van degenen die door transfobie worden getroffen. Als non-binaire student aan de UvA gaat Lu hierop in door in dit artikel de belichaamde ervaringen van non-binaire personen centraal te stellen.

Non-binaire en genderqueer mensen zijn transgender personen die zich niet uitsluitend als man of vrouw identificeren. Wij willen niet van de ene naar de andere kant van de binaire reizen. Wij identificeren ons als ergens tussenin, rond, over, naast of over de gehele dichotomie. Non-binair en genderqueer zijn twee overkoepelende termen die veel verschillende identiteiten omvatten, zoals genderfluïde, bigender, agender of genderneutrale identiteiten.  Dit zijn slechts enkele voorbeelden van etiketten die genderervaringen proberen vast te leggen, maar deze termen zijn vaak niet voldoende om weer te geven wie wij zijn. Terwijl wij ons inspannen om het binaire systeem te doorbreken, zijn de enige instrumenten die wij daarvoor hebben, geproduceerd in een wereld die gestructureerd is door de categorieën “man” en “vrouw”. 

Wat non-binair zijn betekent, is voor iedereen die zich met dit etiket identificeert anders; een etiket dat alleen beschrijft wat we niet zijn, maar niet wat we wel zijn.

In die zin is er geen blauwdruk van hoe een non-binair of genderqueer persoon eruit moet zien en zich zou moeten voelen. We moeten ons een eigen weg vechten door de complexe puinhoop van genderidentiteit. Wat non-binair zijn betekent, is voor iedereen die zich met dit etiket identificeert anders; een etiket dat alleen beschrijft wat we niet zijn, maar niet wat we wel zijn. Als de taal er niet in slaagt om ons te begrijpen, moeten we onze eigen stem vinden om uit te drukken wie en hoe we zijn. Sommige non-binaire en genderqueer personen kiezen er wat hun uiterlijk betreft voor om een fysieke transitie te ondergaan om hun genderexpressie te matchen aan hun innerlijk gevoelde identiteit. Sommigen doen dat echter niet. Dit kan betekenen dat iemand het hormoon testosteron neemt, maar geen geslachtsbevestigende operatie ondergaat. Het kan ook betekenen dat iemand een borstverwijderende operatie ondergaat, zonder dat diegene ooit van plan is om een geslachtsbevestigende operatie te ondergaan. Of het kan betekenen dat iemand elke dag beslist welke kleren het best passen bij hoe diegene zich die dag voelt. Naarmate onze ervaring in de loop der tijd verandert, veranderen we onze etiketten en voornaamwoorden, waarbij we worstelen om in keurige hokjes te passen, terwijl we tegelijkertijd vechten tegen de beperkingen van woorden en definities.

We worden geboren in een lichaam dat we niet willen hebben en tegelijkertijd zijn aan dat lichaam maatschappelijke verwachtingen en rollen verbonden die ons worden opgedrongen

Vaak lijkt geen van de mogelijke opties om ons lichaam en uiterlijk te matchen aan onze innerlijk gevoelde genderidentiteit toereikend. Het is een uitdaging om non-binair te zijn in een wereld die sterk is gestructureerd door het binaire systeem. Het gender dat ons bij de geboorte wordt toegewezen en de lichamelijkheid van ons lichaam bepalen hoe mensen ons zien. Dat onze genderidentiteit, ons interne gevoel van geslacht, vaak niet overeenkomt met onze eigen perceptie van onszelf of met de manier waarop anderen ons zien of behandelen, kan genderdysforie veroorzaken. We worden geboren in een lichaam dat we niet willen hebben en tegelijkertijd zijn aan dat lichaam maatschappelijke verwachtingen en rollen verbonden die ons worden opgedrongen, maar waarin we misschien niet passen. Beseffen dat we niet zijn wat mensen in ons zien of wat we geleerd hebben van onszelf te denken is moeilijk. Terwijl we worstelen om onszelf te begrijpen en uit te drukken, worden we door anderen vaak benaderd met vijandigheid en ontkenning. Grote delen van de wereld zijn gebouwd op de twee pijlers “man” en “vrouw”. Aangezien ons bestaan dit systeem aan het wankelen brengt, willen sommige mensen geen ruimte voor ons maken. Hun woorden weerklinken op internet, op universiteitscampussen en in onze hoofden: “Wat zijn jullie dan, als jullie geen man en geen vrouw zijn?”

Maar als we onze stem vinden, is er vrijheid in het doorbreken van deze binaire. Een wereld van oneindige mogelijkheden van genders gaat open wanneer we verder kijken dan de categorieën “man” en “vrouw”.  Zoals Christopher Soto ooit zei:  “Kan gender een verhaal zijn in plaats van een woord?” Onze individuele ervaringen zijn divers, ze zijn intersectioneel. Ze zijn complex en genderbinaires maskeren onze complexiteit. Het overstijgen van de beperkingen van “man” en “vrouw” creëert momenten van gendereuforie:  Ik kijk toe hoe mijn genderfluïde vriend roze glittermake-up opdoet zonder het gevoel te hebben dat hun daarmee een deel van zichzelf als uitsluitend vrouwelijk definieert. Ik zie hen drie uur later, dansend op FKA Twigs, hun opgemaakte gezicht verlicht door knipperende clublichten. Misschien zie ik hen over een jaar weer, met een platte borst door een borstoperatie, met dezelfde blauwe glinsterende streken rond hun ogen. Non-binariteit zorgt voor queer joy als je beseft dat er andere mensen zijn zoals jij, die moeite hebben om in de binaire te passen en die deze doorbreken, althans op sommige momenten, en hun gendereuforie in jouw richting laten stralen.

Hun woorden weerklinken op internet, op universiteitscampussen en in onze hoofden: “Wat zijn jullie dan, als jullie geen man en geen vrouw zijn?”

Belangrijk is dat het non-binair en genderqueer zijn politiek is, omdat we de heersende structuur van gender als identiteitskenmerk dat deze wereld overwegend bepaalt, uitdagen. Als onderdeel van een grotere strijd voor sociale rechtvaardigheid vraag ik je om onze complexe identiteiten te omarmen zoals ze zijn, en te vechten tegen de drang om ons in hokjes te stoppen. Acceptatie van non-binaire en genderqueer personen is niet je volgende theoretische oefening, het betekent verantwoording afleggen voor onze belichaamde ervaringen. Het betekent jezelf en anderen voorlichten over genderidentiteit en de raakvlakken daarvan. Het betekent dat je nadenkt over hoe je veronderstellingen over gender bepalen hoe je je in de wereld beweegt. Het betekent dat je je realiseert dat mannentoiletten bakken nodig hebben voor de tampons van transmasculiene personen, en dat die bakken op een handige plek geplaatst moeten worden, zodat een trans persoon met een beperking er ook bij kan. Het betekent de plaatsing van genderneutrale toiletten, zodat mensen niet worden gedwongen zich in te delen in categorieën waartoe zij niet behoren. Het betekent het normaliseren van het vermelden van je voornaamwoorden in de klas, in een voorstelrondje op je werk, of op je Instagram of Twitter. Het betekent dat je mensen vriendelijk erop aanspreekt als ze iemand aanspreken met de verkeerde voornaamwoorden. Het betekent dat je een gemakkelijk toegankelijke optie voor een naamsverandering in je administratieve systeem implementeert. Het betekent ons accepteren, inclusief onze complexiteit en tegenstrijdigheden. Het betekent de erkenning dat mensen met variaties op een “derde geslacht” al vele generaties voor ons hebben bestaan en geleefd in verschillende culturen en samenlevingen; dat non-binairiteit geen postmoderne trend is. Kortom, het accepteren van non-binaire en genderqueer personen is geen “woke”-cultuur, het valideert en redt levens.

Als je meer wilt lezen over dit onderwerp:

Goede wetenschappelijke inleidende artikelen:

• Matsuno, E., & Budge, S. L. (2017). Non-binary/Genderqueer Identities: A Critical Review of the Literature. Current Sexual Health Reports, 9(3), 116–120. https://doi.org/10.1007/s11930-017-0111-8
• Monro, S. (2019). Non-binary and genderqueer: An overview of the field. International Journal of Transgenderism, 20(2–3), 126–131. https://doi.org/10.1080/15532739.2018.1538841
• Richards, C., Bouman, W. P., Seal, L., Barker, M. J., Nieder, T. O., & T’Sjoen, G. (2016). Non-binary or genderqueer genders. International Review of Psychiatry, 28(1), 95–102. https://doi.org/10.3109/09540261.2015.1106446

Over non-binaire personen en hun bestaan in tijd en ruimte: 

• Herdt, G. (1996). Third sex third gender. New York: Zone.

Verhalen van verschillende non-binair personen, toegankelijk materiaal, echt een aanrader:

Rajunov, M., & Duane, A. S. (Eds.). (2018). Nonbinary: Memoirs of gender and identity. Columbia University Press.