‘Kunst maken werkt helend’

Fragmenten uit het gesprek dat onze Amerikaanse stagiair Sam voerde voor haar onderzoek ‘Trans artists in the Netherlands’. Het volledige gesprek is als podcast te beluisteren.

Kunstacademie student en activist Charly Ros is een non-binair transgender kunstenaar in Groningen.

Charly, kun je iets vertellen over hoe je kunstenaar bent geworden?

Natuurlijk. Als kind en tiener had ik nooit gedacht dat ik mezelf ooit kunstenaar zou noemen! Ik had een bepaald beeld over hoe een kunstenaar moest zijn en dacht daar zelf nooit aan te kunnen voldoen. Tot drie jaar geleden. Het begon toen ik het huis uit ging. Ik studeerde een tijdje in Keulen en toen verhuisde ik naar Berlijn. In die periode ben ik me in meerdere opzichten bewust geworden van wat ik met mijn leven wilde doen. Ik nam voor het eerst deel aan verschillende kunstprojecten. Ik organiseerde evenementen, bijvoorbeeld Berlin Zinefest. Ik hielp ook bij afstudeershows van anderen. Helaas lukte het me niet om toegelaten te worden tot een kunststudie in Berlijn. Ik verhuisde naar Nederland om het daar te proberen. Eenmaal in dit land begon ik weer te twijfelen over mijn geschiktheid als kunststudent. Ik besloot psychologie te gaan studeren, maar na twee jaar begon dat me erg te vervelen. Ik had echt een creatieve uitlaatklep nodig. Dus heb ik alsnog toelating gedaan bij de Academie Minerva in Groningen en daar werd ik aangenomen. Ik koos voor de richting Beeldende Kunst. De laatste tijd ben ik veel bezig met fotograferen en filmen. Grafiek, drukwerk vind ik ook heel leuk om te doen.

Kun je iets vertellen over je recente projecten?

Een belangrijke ervaring was mijn deelname aan een terugkomende tentoonstelling op Instagram, uitgevoerd door een groep feministen.

Gaandeweg kwam ik er achter dat ik me niet helemaal thuis voelde binnen die groep, die bestond uit allemaal cis-personen. Ze sloten voortdurend transpersonen buiten, ondanks dat ‘dat niet hun bedoeling was’. Op een gegeven moment werd het zo erg, dat ik er iets van zei. Dat was voor hen de druppel. De hele groep keerde zich tegen mij. Toen dacht ik: ‘Oké, bij hun eerstvolgende tentoonstelling zal ik kunst laten zien die zegt hoe ik over hun daden denk.’ Ik maakte iets als een tegenreactie. Direct nadat ik het had ingeleverd ben ik uit de groep gestapt. Door mijn volgers werd het werk heel goed ontvangen, dus daar was ik erg blij mee.

Was dat het werk ‘Bleeding does not make you a woman’ ?

Ja inderdaad. Ik wilde dezelfde beeldende taal gebruiken als die mensen die vaak kunst maken waarin vagina’s centraal staan, zonder hier erg over na te denken. Daarom gebruikte ik maandverband. Drie geborduurde maandverbanden, de eerste met de bovengenoemde tekst, de tweede met een beeld van een transvrouw en het derde met de tekst ‘Cis-normativity is not empowering’.

Het was een interessant en leerzaam proces en het heeft me geïnspireerd om zelf een online tentoonstelling te organiseren.

Mijn doel met dit project is om te onderzoeken hoe kunstenaars op Instagram meer aandacht en volgers kunnen krijgen, hoe ze positieve feedback en erkenning kunnen ontvangen. Bovendien is deze online tentoonstelling exclusief bedoeld voor trans deelnemers!

Mijn eigen tentoonstelling heet Trans Isolation. Op dit moment leeft iedereen geïsoleerd door Corona, maar als transpersoon kun je bovendien erg geïsoleerd raken binnen de algemene kunstwereld.

Zou je jezelf een activist noemen?

Ik denk dat ik een activist ben en dat mijn kunst politiek georiënteerd is. Hierover heb ik veel discussies gevoerd met mijn docenten, ook over wat wordt beschouwd als politiek. Alles wat ik maak is vanuit een zeer autobiografisch oogpunt ontstaan. Mijn kunst kan niet worden gescheiden van mijn ervaringen of van wie ik ben. Mijn identiteit op zich is al politiek, dus ik zou zeggen dat veel dingen die ik maak een vorm van activisme zijn. Bovendien probeer ik altijd heel duidelijk te maken wat de gedachten achter mijn kunst zijn. Als ik het op Instagram plaats, zet ik het erbij in het bijschrift, zodat mensen begrijpen waarom ik het heb gemaakt. Hierdoor zien mensen dat het niet alleen maar een mooi plaatje is. Maar ik denk dat veel van mijn werken vrij uitgesproken zijn.

Hoe vind je dat de omgeving in Nederland is voor een transgender kunstenaar?

Ik heb vaak het gevoel dat het voor een kunstopleiding of -academie in Nederland fijn is om te kunnen zeggen: ‘Kijk, we hebben een transkunstenaar, zo inclusief zijn we’. Maar vervolgens gaan ze niet in op wat een transgender student zegt. Ik heb hier op de kunstacademie meerdere keren meegemaakt dat ik iets aankaartte en daarvoor gelijk naar kantoor werd geroepen.

Ik vind dat als je op een kunstacademie zit en denkt dat je leraren het mis hebben, dat je hen daar dan altijd mee moet confronteren.

De kunstacademie is ervoor bedoeld om jezelf te ontwikkelen en zeker ook om vragen te stellen en de discussie aan te gaan. Ik denk dat veel mensen het waarderen als je dat doet. Zelfs als het ongemakkelijk is.

Mijn mede studenten vind ik over het algemeen erg gematigd. Ik heb nog niet veel mensen op school gevonden met wie ik goed kan opschieten. De meesten hebben een houding van: ‘Oh, maak daar nou geen probleem van.’ En ze staan bijna nooit aan mijn kant. Het kan soms dus eenzaam zijn, dat is één ding dat zeker is.

Wat zou je tegen andere jonge trans personen willen zeggen die een leven in de kunstwereld overwegen?

Ten eerste zou ik zeggen dat je niet per se een kunstopleiding hoeft te volgen om kunst te maken. Er zijn veel dingen die je online kunt leren. Uiteindelijk gaat het alleen om de verbinding die je hebt met andere mensen. Zodra je onderdeel uitmaakt van een collectief, kun je al aan een tentoonstelling deelnemen zonder een opleiding aan een kunstacademie te volgen. Ten tweede: Het gaat er vooral om dat je erachter komt wat voor jou het beste werkt. Voor mij heeft het alleen maar voordelen om kunstenaar te zijn. Soms kan iets maken heel therapeutisch werken, verzachtend en kalmerend. Voor mij helpt het erg om boze of intense gevoelens in mijn kunst te verwerken. Soms komen daar prachtige dingen uit voort. En soms komen er lelijke dingen uit voort, maar voel je je alsnog beter. Dus ja, gewoon doen!

Als je denkt aan jouw ideale wereld, wat zou je dan als kunstenaar of als activist in de nabije toekomst doen?

Ik hoop in een grotere stad te gaan wonen, een stad als Rotterdam zou echt leuk zijn. Uiteraard zou ik samen met mijn zelfgekozen familie verhuizen: met mijn man, mijn vrouw en mijn katten. Ook weet ik dat je in een aantal grote steden heel gave collectieven hebt waar je deel van kunt uitmaken. Ik zal dan proberen om me met die mensen te verbinden. Ik heb hier in Groningen geprobeerd een soort kunstcollectief te organiseren voor queer-personen. Dat is niet echt geslaagd. Het is moeilijk om in te schatten waar de interesses van mensen liggen, wie mijn gelijkgestemde mensen zijn, met hoeveel we zijn. Mijn hoop is dus om uiteindelijk ergens te leven waar al een netwerk bestaat waarin ik me thuis kan voelen. Ik zou heel graag samenwerken met andere kunstenaars en mooie dingen maken. Dat zou geweldig zijn.

Dat wens ik je van harte toe Charly! Dank je voor dit gesprek.

Het volledige gesprek met Charly beluister je hier.

Het door Charly bedachte en georganiseerde kunstproject Trans Isolation vind je op Istagram: #transisolation2020.

Charly’s eigen werk is te zien op Instagram onder @thatpolishqueer.